Ένα από τα παλαιότερα και σημαντικότερα κειμήλια που συνδέονται άμεσα με την επίγεια ζωή του Ιησού Χριστού και διατηρούνται ακέραια μέχρι τις μέρες μας, είναι τα Τίμια Δώρα που οι τρεις μάγοι, καθοδηγούμενοι από το φωτεινό αστέρι, πρόσφεραν στο Θείο Βρέφος αμέσως μετά την γέννησή Του.
«Και ελθόντες εις την οικίαν είδον το παιδίον μετά Μαρίας της μητρός αυτού, και πεσόντες προσεκύνησαν αυτώ, και ανοίξαντες τους θησαυρούς αυτών προσήνεγκαν αυτώ δώρα, χρυσόν και λίβανον και σμύρναν» (Ματθ.β’ 11).
Τα Τίμια Δώρα και ο συμβολισμός τους
Τα πολύτιμα δώρα που έφεραν οι σοφοί της ανατολής στον βασιλιά που είχε μόλις γεννηθεί, όπως είναι γνωστό σε όλους, ήταν χρυσός, λιβάνι και σμύρνα.
Ο χρυσός, που πρόσφερε ο Μελχιόρ, συμβόλιζε ότι το βρέφος θα γινόταν βασιλιάς, καθώς όπως γνωρίζουν όλοι το χρυσάφι μαρτυρεί κάποιον βασιλιά και τη βασιλεία του. Ο Γκασπάρ έφερε το λιβάνι, το οποίο είναι χαρακτηριστικό της ιεροσύνης και προσευχής και συμβόλιζε την θεία καταγωγή του βρέφους. Και η σμύρνα που έφερε ο Βαλτάσαρ, συμβόλιζε τον πρόωρο θάνατο του Ιησού, αφού όπως μας είναι γνωστό από την Αγία Γραφή αυτή μαρτυρεί τη θνητότητα.
Οι Μάγοι αφού πρόσφεραν με σεβασμό και δέος τα δώρα τους, πριν αναχωρήσουν για το ταξίδι της επιστροφής ζήτησαν ένα από τα σπάργανα του βρέφους ως απόδειξη για όσους δε θα τους πίστευαν, το οποίο και τους έδωσε η ίδια η Παναγία.
Τα τρία δώρα των μάγων όμως, εκτός από την τριπλή διακονία του Κυρίου, συμβόλιζαν επίσης και την αγία και ζωοποιό Τριάδα, στο όνομα της οποίας ήρθε στον κόσμο ο Ιησούς.
Τα Τίμια δώρα τέλος συμβολίζουν την καρτερία και το αμετάβλητο. Ο χρυσός παραμένει χρυσός, το λιβάνι παραμένει λιβάνι και το μύρο παραμένει μύρο. Κανένα απ’ αυτά δε χάνει την ιδιότητά του όσα χρόνια κι αν περάσουν. Μετά από χίλια χρόνια ο χρυσός εξακολουθεί να λάμπει, το λιβάνι να καίει και το μύρο διατηρεί το άρωμά του. Δε θα μπορούσαν να βρεθούν άλλα πιο αντιπροσωπευτικά αντικείμενα στη γη που να συμβολίζουν τόσο πιστά την επίγεια αποστολή του Χριστού ή να δείχνουν πιο καθαρά και εκφραστικά τον αιώνιο χαρακτήρα του έργου Του στη γη, καθώς και όλες τις πνευματικές και ηθικές αξίες που έφερε από τον ουρανό στον κόσμο, όπως την αλήθεια, την προσευχή και την αθανασία.
Με ποιό άλλο αντικείμενο στη γη, εκτός από το χρυσό, θα μπορούσε να συμβολιστεί καλύτερα η αλήθεια; Ο,τι και να κάνεις στο χρυσό, αυτός θα εξακολουθεί να λάμπει. Με ποιό άλλο αντικείμενο θα μπορούσε να συμβολιστεί καλύτερα η προσευχή αν όχι με το λιβάνι; Όπως ο καπνός από το λιβάνι γεμίζει την εκκλησιά ολόκληρη, έτσι γεμίζει κι η προσευχή ολόκληρη την ύπαρξη του ανθρώπου. Όπως ο καπνός ανεβαίνει ψηλά, έτσι ανεβάζει η προσευχή την ψυχή του ανθρώπου στο Θεό. “Κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιον σου”, λέει ο Ψαλμωδός (Ψαλμ. ρμα’ 2). Είναι γεγονός πως κι άλλα πράγματα βγάζουν καπνό, μα κανένας από αυτούς τους καπνούς δεν εμπνέει την ψυχή για προσευχή. Ποιό άλλο επίγειο αντικείμενο θα μπορούσε να συμβολίσει καλύτερα την αθανασία από το μύρο; Ο θάνατος προκαλεί δυσωδία, ενώ η αθανασία έχει μια διαρκή ευωδία.
Οι μάγοι από την Ανατολή συμβόλισαν έτσι έστω και ασυναίσθητα ολόκληρη τη χριστιανική πίστη. Ξεκίνησαν από την Αγία Τριάδα κι έφτασαν ως την Ανάσταση και την αθανασία του Κυρίου Ιησού και των πιστών Του. Δεν είναι απλοί προσκυνητές, μα πραγματικοί προφήτες. Προφήτες τόσο της χριστιανικής πίστης όσο και της επίγειας ζωής και του έργου του Χριστού. Από μόνοι τους, με τη δική τους αντίληψη και γνώση, δε θα τα ήξεραν όλα αυτά. Ήταν η πρόνοια του Θεού που τους έστειλε στη Βηθλεέμ και τους έστειλε το παράξενο αυτό άστρο να τους οδηγεί.
[Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, “Θεός επί γης, άνθρωπος εν Ουρανώ”, Ομιλίες Α , Αθήνα 2010.]
Πού βρίσκονται τα Τίμια Δώρα σήμερα
Τα Τίμια Δώρα φυλάσσονται με πολλή ευλάβεια στην Ιερά Μονή Αγίου Παύλου στο Άγιον Όρος και χωρίς αμφιβολία κατέχουν περίοπτη θέση μεταξύ των ποικίλων θησαυρών και πολυτίμων κειμηλίων της μονής.
Ο χρυσός βρίσκεται υπό την μορφή εικοσιοκτώ επιμελώς σκαλισμένων επίπεδων πλακιδίων, διαφόρων σχημάτων και διαστάσεων περίπου 5×7 εκατοστά. Κάθε πλακίδιο έχει διαφορετικό σχέδιο πολύπλοκης καλλιτεχνικής μικροεπεξεργασίας. Ο λίβανος και η σμύρνα διατηρούνται ως μείγμα υπό την μορφή εξήντα δύο περίπου σφαιρικών χανδρών μεγέθους μικρής ελιάς.
Επειδή η πνευματική κυρίως αλλά και η υλική, ιστορική και αρχαιολογική αξία των Τιμίων Δώρων είναι ανυπολόγιστη, φυλάσσονται με ιδιαίτερη επιμέλεια στο θησαυροφυλάκιο της Ιεράς Μονής Αγίου Παύλου. Για λόγους ασφαλείας είναι κατανεμημένα σε διάφορες λειψανοθήκες και μόνο ένα μέρος αυτών εκτίθεται στους επισκέπτες της Ιεράς Μονής για προσκύνημα ή μεταφέρεται προς αγιασμό εκτός Αγίου Όρους σε διάφορες ενορίες και Μητροπόλεις, αλλά και στα πλοία που πραγματοποιούν προσκυνηματικές περιηγήσεις στο Άγιο Όρος.
Πώς διασώθηκαν τα Τίμια Δώρα στο πέρασμα των αιώνων και με ποιον τρόπο βρέθηκαν στο Άγιο Όρος
Ο Ευαγγελιστής Λουκάς γραφεί για την Παναγία ότι «διετήρει πάντα τα ρήματα ταύτα εν τη καρδία αυτής» (Λουκ. β’ 19, 51). Ένα μεγάλο μέρος από αυτά τα «ρήματα», τα λόγια και τα γεγονότα δηλαδή της ζωής του Κυρίου, η Θεοτόκος τα εκμυστηρεύθηκε στον Άγιο Απόστολο Λουκά ο όποιος και τα συμπεριέλαβε στο Ευαγγέλιο του. Δεν χωράει καμιά αμφιβολία ότι παράλληλα με τα άγια «ρήματα» του Κυρίου, η Υπεραγία Θεοτόκος διατήρησε και οτιδήποτε άλλο σχετικό με την επίγεια ζωή του Ιησού, και φυσικά μεταξύ αυτών και τα Τίμια Δώρα.
Σύμφωνα με την ιστορικοθρησκευτική μας παράδοση, πριν από την Κοίμησή της η Παναγία Μητέρα του Κυρίου τα παρέδωσε μαζί με τα Άγια Σπάργανα του Χριστού, την Τίμια Έσθήτα και την Αγία Ζώνη της στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων οπού και παρέμειναν μέχρι το έτος 400 μ.Χ. περίπου. Κατά το έτος αυτό ο αυτοκράτορας Αρκάδιος τα μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη προς αγιασμό του λάου και προστασία και προβολή της Βασιλεύουσας. Εκεί παρέμειναν μέχρι και την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το έτος 1204 μ.Χ. Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν για λόγους ασφαλείας μαζί με αλλά ιερά κειμήλια στη Νίκαια της Βιθυνίας, προσωρινή πρωτεύουσα του Βυζαντίου, όπου και παρέμειναν για εξήντα περίπου χρόνια. Με την υποχώρηση των Σταυροφόρων επί αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγου επεστράφησαν στην Κωνσταντινούπολη μέχρι την υποδούλωσή της στους Τούρκους το 1453 μ.Χ.
Μετά την Άλωση η ευλαβέστατη Μάρω, χριστιανή σύζυγος του σουλτάνου Μουράτ Β’ (1421-1451) και μητριά του Μωάμεθ Β’ του Πορθητού, τα μετέφερε αυτοπροσώπως στην Ιερά Μονή Αγίου Παύλου στο Αγιον Όρος. Η Μονή αυτή της ήταν γνωστή αφού ο πατέρας της Γεώργιος Βράγκοβιτς, δεσπότης της Σερβίας, έκτισε το καθολικό της προς τιμήν του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου.
Κατά την αγιορείτικη παράδοση, καθώς η Μάρω ανέβαινε από τον αρσανά (λιμάνι) στην Μονή, η Κυρία Θεοτόκος την σταμάτησε και την πρόσταξε να μην προχωρήσει άλλο προς τη Μονή, αλλά να γυρίσει πίσω, αποτρέποντάς την, με θαυμαστό τρόπο, από το να παραβιάσει το άβατον του Αγίου Όρους. Αυτή υπάκουσε και παρέδωσε ταπεινά τα Τίμια Δώρα στους ευλαβείς μοναχούς του μοναστηριού, οι όποιοι και έστησαν στο σημείο εκείνο της θεομητορικής παρουσίας ένα Σταυρό πού σώζεται μέχρι σήμερα και λέγεται «Σταυρός της Βασιλίσσης». Το σουλτανικό έγγραφο με τις σχετικές πληροφορίες παραδόσεως των Τιμίων Δώρων φυλάσσεται στο αρχείο της Μονής του Αγίου Παύλου.
Η αυθεντικότητα των Τιμίων Δώρων στηρίζεται κατά ένα μέρος στην προφορική παράδοση και κατά το υπόλοιπο στην ιστορία. Εκείνο όμως πού ακράδαντα βεβαιώνει την αυθεντικότητα των Τιμίων Δώρων είναι η άρρητη ευωδία πού ορισμένα απ’ αυτά αδιαλείπτως και ορισμένα κατά καιρούς αναδίδουν και η πλούσια ιαματική και θαυματουργική χάρη πού μέχρι τις μέρες μας αναβλύζουν.
